Lezen is goed voor je
De eerste drie maanden van 2025 waren een vreemde tijd voor mij. Het afscheid van Hebban, na de succesvolle afronding van de Harland Prijs, was best traumatisch, het afscheid van onze lieve hond Keith – hij leed al een jaar aan een progressieve spierziekte, een soort ALS voor honden – en nog wat persoonlijke en familiaire dingen maakten het een tijd van bezinning en herkalibreren. In al die turbulentie was lezen een heel goed middel om de zinnen te verzetten, overdag, ’s avonds voor het slapen en tijdens die duistere uren diep in de nacht dat je opeens wakker ligt met wrok, verdriet, boosheid en allerlei andere emoties. Kennelijk had ik het lezen nodig, want ik heb vijfentwintig boeken gelezen in drie maanden.
Ondanks mijn breuk met Hebban, houd ik nog steeds mijn leesvorderingen bij op het platform (want Hebban blijft ondanks alles van mij), dus hier kun je mijn Reading Challenge 2025 volgen. Daarnaast ben ik enthousiast lid van de Science Fiction & Fantasy Boekenclub op Facebook, opgestart door John van Hal en (bijna) elke week schrijf ik mijn leeservaringen uit in de rubriek ‘Breek de week’ van Ruscha Vis. Omdat ik daar toch al heel veel over mijn leeservaringen had verteld, deel ik onderaan dit artikel een gecureerde versie van die bijdragen, maar eerst een paar observaties en een conclusie over mijn eerste drie leesmaanden van 2025.
Eigen taal
Toen ik voor het eerst Moon Witch, Spider King van Marlon James las, was ik diep onder de indruk van de eigen taal van hoofdpersoon en verteller Sogolon, die het hele boek beheerst. Het is een soort Afrikaans-Engels met eigen woorden en zinsconstructie. Dat maakt het boek extra interessant en sterk, maar ook ingewikkeld te lezen. De afgelopen maanden heb ik een aantal andere speculatieve boeken gelezen die ook in een 'eigen' taal geschreven zijn, zoals The Moon is a Harsh Mistress van Robert Heinlein (een mengeling van Russisch en Engels), The Stars My Destination van Alfred Bester (een soort toekomstig afgekort Engels) en The Book of Koli van M.R. Carey (het Engels van mensen die al een paar generaties geen onderwijs meer krijgen). Allemaal met een eigen reden om niet 'gewoon' Engels of Nederlands (vertalen moet echt lastig zijn met dit soort teksten) geschreven te zijn. Een heel interessante en ook aparte keuze voor een boek, zeker omdat de meeste auteurs - zeker literaire - hun taal heel belangrijk vinden.
Ik ben benieuwd welke boeken er nog meer zijn met zo'n eigen taal als hoofdtekst.
Waardering
Deze drie maanden las ik een groot aantal boeken dat ik met vier sterren beoordeelde, een paar met drie sterren, en één met twee sterren. Ook maar één boek kreeg de hoogste score: The Dispossessed van Ursula Le Guin.
In mijn jonge jaren las ik haar fantastische Aardzee-trilogie, maar om onduidelijke redenen heb ik toen haar sciencefiction gemist. Daar kwam in 2022 verandering in, toen ik The Left Hand of Darkness las (ook vijf sterren), later het schurende korte verhaal The Ones Who Walk Away from Omelas (een reactie op dat verhaal is onlangs genomineerd voor de BSFA: Why Don't We Just Kill the Kid in the Omelas Hole van Isabelle Kim) en onlangs The Word for World is Forest. Al haar boeken en verhalen vind ik echt goed, doordacht, emotioneel en vaak heftig en er wacht nog heel veel!
Conclusie
Als ik zo doorga, ga ik het leesdoel van mijn geliefde Debbie halen (honderd boeken in een jaar, al gaan haar plannen inmiddels nog verder... volg haar op: Hongerige honingbij en social media).
In de lijst hieronder heb ik vrijwel uitsluitend de speculatieve boeken beschreven, maar er zijn er nog wat meer, zoals natuur-, Taekwon-Do- en Korea-gerelateerde non-fictie. Sommige van de boeken die ik gelezen heb, vallen ook onder literatuur of thrillers, maar de overgrote meerderheid is speculatief. Dat is prima, want ik houd niet zo van verhalen die me niet verwonderen (kuch – traditionele Nederlandse literatuur – kuch), ook al vind ik de PolderSF-trend wel interessant.
Ik lees in principe waar ik zin in heb, maar heb ook een paar leesprojecten, zoals mijn actie om de speculatieve klassiekers die ik gemist heb in te halen, PolderSF-boeken, en mijn groeiende collectie gelezen speculatieve novelles.
Ik houd me van harte aanbevolen voor tips, aanraders en ook boeken die echt overgeslagen mogen worden.
Op naar nog veel meer boeken!
En voor de liefhebber, hieronder mijn verslag per week van wat ik gelezen heb gedurende de eerste drie maanden van 2025.
1 januari
Ik heb drie boeken uitgelezen afgelopen week: Lied van de profeet van Paul Lynch (nu-dystopie, echt geweldig en beklemmend), De meester en Margarita van Michail Boelgakov (weird en Faustiaans, erg interessant en mooi boek) en Orbital van Samantha Harvey (24 uur in het leven van 6 astro/cosmonauten in het ISS, prachtige beelden en je voelt de afstand tot de aarde, mooi). Over al mijn gelezen boeken in 2024 heb ik een drietal artikelen geschreven: over klassiekers, novelles en romans. In die laatste heb ik het ook o.a. over het verschil tussen 'HighSF' en 'PolderSF'. Ik vind genres op zich niet belangrijk voor de lees- of schrijfervaring, maar door over genre na te denken, krijg je wel meer inzicht in trends, ontwikkelingen en mogelijkheden.
Daarnaast ben in twee nieuwe boeken begonnen: The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptische klimaatfictie volgens mij, ik ben nog niet ver) en Saturation Point van Adrian Tchaikovsky (novelle met een beetje dezelfde vibe als The Kaiju Preservation Society van John Scalzi - pandemie, jungle, monsters... benieuwd!).
8 januari
Afgelopen week heb ik Saturation Point van Adrian Tchaikovsky uitgelezen. Supersnelle Clifi-novelle met een expeditie naar een extreem hete junglezone waar mensen zonder beschermende pakken niet kunnen overleven. Spannend en weer vol met gave ideeën, zoals je van Tchaikovsky mag verwachten.
Daarnaast ben ik bezig in The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptische Clifi, geschreven in gedegenereerd Engels, omdat de verteller nooit onderwijs heeft gehad, goed gedaan) en Onder asfalt van Maarten van der Graaff (PolderSF waarin alle snelwegen verdwijnen... en hoe dat verder gaat in de toekomst. Apart en interessant, benieuwd hoe het wordt uitgewerkt).
En door Roadside Picknick en De meester en Margarita was ik benieuwd geworden naar (klassieke) Russische auteurs. Oorlog en Vrede vond ik wat té gortig (1624 pagina's), daarom ben ik begonnen in Hadzji Moerat, ook van Leo Tolstoi. Geen fantasy, maar het speelt in een heel andere regio en cultuur (Rusland en de nog niet veroverde Kaukasus van de 19e eeuw, Tsjetsjenië, Dagestan en die omstreken). Heel boeiend.
15 januari
Ik heb afgelopen week Hadzji Moerat van Leo Tolstoi (geen fantasy, wel erg mooi door de beschrijvingen en de toch best wel andere cultuur van Russen en Tsjetsjenen), Onder Asfalt van Maarten van der Graaff (PolderSF met twee verhaallijnen: in 1999 verdwijnen alle (snel)wegen opeens en in 2068 probeert een dochter om te gaan met de technologische dementie van haar moeder, fascinerend verhaal) en The Road van Cormac McCarthy (postapocalyptisch verhaal over een vader en zoon (beide zonder naam) die door verwoest Amerika trekken, heftig en nihilistisch) uitgelezen. Inmiddels begonnen in Ghost of the Neon God van T.R. Napper (cyberpunk novelle, nog niet zo ver) en Arch-Conspiritor van Veronica Roth (scifi hervertelling van Antigone, benieuwd naar, ook al ben ik niet automatisch fan van hervertellingen) en nog bezig in The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptische CliFi of biopunk, ik weet het nog niet zo goed, maar zeker gaaf boek).
22 januari
Deze week heb ik drie speculatieve boeken uitgelezen: Arch-Conspirator van Veronica Roth (van de Divergent-serie. Het is een hervertelling van Antigone in sf-jasje en dat deed het niet echt voor mij), Ghost of the Neon God van T.R. Napper (Supersnelle cyberpunk in een nabije toekomst waar China de wereld beheerst, spelend in Australië, vooral in Melbourne en de outback, erg leuk) en The Dispossessed van Ursula Le Guin (klassieker, onderdeel van de Hainish Cycle, waarin ik ook The Left Hand of Darkness las. Geweldige soft sciencefiction - wat betekent dat het vooral over de 'zachte wetenschappen' gaat, zoals sociologie, politicologie, filosofie, economie e.d., terwijl de hoofdpersoon juist een wiskundige en fysicus is, dus een 'harde wetenschap' - over anarchisme versus kapitalisme, menselijke waardigheid, ontplooiingsdrift en nog veel meer. Mijn eerste vijf sterrenboek van het jaar). Ik ben nog bezig in The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptische clifi, erg leuk) en een manuscript van Wole Talabi (Fist of Memory is de werktitel, een alien contact boek verteld in cyberpunkstijl, spelend in Nigeria).
29 januari
Deze week geen boek uitgelezen, nog bezig in The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptisch en inmiddels erg grappig) en begonnen in The Stars My Destination/ Tiger, Tiger van Alfred Bester (klassieke SF spelend in de 25e eeuw, waar iedereen kan teleporteren. Knotsgek verhaal, met infodump opening en een maffe rotzak als 'held', en toch boeit het. Zo'n opening zou echt niet meer kunnen nu, maar in 1957 kennelijk wel).
5 februari
Ik heb The Stars My Destination/ Tiger, Tiger van Alfred Bester (klassieker, heel innovatief, met hele aparte personages en grote twists en turns) en Fireheart Tiger van Aliette de Bodard (in een magisch Vietnam geplaatste romantasy novelle, best leuk) uitgelezen en ben nog bezig in The Book of Koli van M.R. Carey. Daarnaast ben ik begonnen in Thornhedge van T. Kingfisher (novelle, hervertelling van Doornroosje. Mijn eerdere ervaringen met hervertellingen waren matig, maar deze is erg goed gedaan, verteld uit het perspectief van de fae die het kasteel heeft betoverd) en in Ice van Anna Kavan (bizar apocalyptisch verhaal, waarin je de zware heroïneverslaving van de auteur door de bladzijden heen voelt gloeien. Het doet me enigszins denken aan Het proces van Kafka qua sfeer en schrijfstijl en The Road van McCormac qua gevoel, kortom: weinig opwekkend, maar wel fascinerend).
12 februari
Ik heb afgelopen week Ice van Anna Kavan (psychedelische apocalyptische sf, vervreemdend en akelig, maar ook fascinerend), Seven of Infinities van Aliette De Bodard (space opera in een Vietnamees geïnspireerde ruimterijk, erg leuk. Ik vond het veel sterker en complexer dan haar fantasynovelle die ik laatst las) en Thornhedge van T. Kingfisher (fantasyhervertelling van Doornroosje, erg goed gedaan, dus ik kan wél genieten van hervertellingen) uitgelezen. Inmiddels begonnen in In Universes van Emet North, een heel goed geschreven literaire sf over parallelle werelden, een beetje zoals Middernachtbibliotheek van Matt Haig, maar dan veel gelaagder, persoonlijker en sterker geschreven. Inmiddels ben ik in de derde parallelle wereld en er zijn nu akelige aliens en volkomen gestoorde mensen (met een museum ingericht met opgezette vrienden, buren en familie) actief, intrigerend.
19 februari
Ik heb In Universes van Emet North (heel goed geschreven en huiveringwekkende roman met in elk hoofdstuk een ander, parallel universum, die soms heel erg op elkaar lijken, maar ook soms heel erg verschillen (tot aliens en in dierenhordes uiteenvallende mensen aan toe), steeds met dezelfde hoofdpersonages) en Waar de mist ons niet raakt, de ebundel van de top 5 van de Harland Prijs uitgelezen deze week (ik lees de Harland verhalen altijd pas na de uitreiking, om geheel neutraal te kunnen blijven). Daarnaast ben ik begonnen in The Moon is a Harsh Mistress van Robert Heinlein (klassieker, retrotoekomst, spelend op de maan (duh!) in een heel apart taaltje, net zoals Alfred Bester deed in zijn The Stars My Destination: kennelijk was het in die tijd best gebruikelijk om in een zelfbedacht dialect van het Engels te schrijven). Ook ben ik bezig in een nieuwe versie van het manuscript van The Fist of Memory van Wole Talabi (Nigeriaanse sciencefiction met veel actie, spelend in de toekomst, wanneer er een naderend ruimteschip wordt gespot bij Jupiter, terwijl er nog nooit eerder aliens zijn ontdekt. Gaaf en goed geschreven, ik geef Wole feedback voor de volgende versie, die hij in mei moet inleveren bij de uitgever, altijd een mooie, eervolle klus).
26 februari
Begonnen in De engelenmaker van Stefan Brijs (PolderSF over genmanipulatie en wellicht klonen, maar vooral over kleinburgerlijkheid en vooroordelen in kleine dorpen) en nog bezig in The Moon is a Harsh Mistress van Heinlein (klassieker op de maan met veel Heinleins geklets over socio-economische en politieke kwesties, net als in Starship Troopers - alleen wat minder extreemrechts) en The Book of Koli van M.R. Carey (leuke postapocalyptische sciencefantasy, ja, nog steeds, ja!).
5 maart
Afgelopen week heb ik The Moon is a Harsh Mistress van Robert Heinlein uitgelezen (klassieke sciencefiction op de maan, vooral interessant omdat je ziet hoe modernere - en naar mijn mening betere - maan-sf door dit boek zijn beïnvloed of zelfs geïnspireerd). Heinlein heeft in al zijn boeken de neiging om over bepaalde onderwerpen - politiek, relaties, samenlevingsvormen - enorm uit te weiden. In dit boek gelukkig niet zo rechts-radicaal als in Starship Troopers, maar toch: soms is het meer preek dan verhaal. Toch erg interessant en mooie toevoeging aan mijn lijst met gelezen klassiekers.
Tussendoor heb ik In the Shadow of the Fall van Tobi Ogundiran gelezen (fantasynovelle in een wereld waar de Orisha - goden van het West Afrikaanse Yoruba-volk - echt bestaan en in een strijd met zogenaamde God Killers verwikkeld zijn. Leuk, avontuurlijk verhaal en ik ben direct doorgegaan met het tweede en afsluitende deel At the Fountain of Creation).
Verder lees ik (nog steeds, weet niet waarom zo langzaam, want het zijn mooie/ interessante boeken) The Book of Koli van M.R. Carey (postapocalyptische scifantasy) en De engelenmaker van Stefan Brijs (PolderSF over mensen klonen in de jaren 80).
19 maart
De afgelopen twee weken heb ik vier boeken uitgelezen:
De engelenmaker van Stefan Brijs (PolderSF over klonen, maar vooral over kleinburgerlijkheid en vooroordelen, wel aardig, maar zeker niet zo goed als de vele vijf sterren en de opname in de 50 beste boeken van deze eeuw bij NRC zou doen verwachten), At the Fountain of Creation van Tobi Ogundiran (2e deel van duologie Afrikaanse fantasy, waar de Orisha - goden van het Yoruba-volk - en God Killers met elkaar in oorlog zijn, leuk, maar eerste deel was beter), The Book of Koli van M.R. Carey (eindelijk uit! Ik las hier alleen af en toe een paar hoofdstukken in voor het slapen, tot ik afgelopen weekend een eindsprint heb gedaan. Gave wereld, mooie vondsten (the drudge is geweldig!), eigenaardige, eigen taal) en Doodsstrijd op Pyrrus van Harry Harrison (klassieker, zeer plotgedreven, maar wel leuk, als je door de gedateerdheid heen kunt kijken).
Op dit moment lees ik: Kalpa Imperial van Angélica Gorodischer (Argentijnse fantasy, uit het Spaans vertaald door niemand minder dan Ursula K. Le Guin, een heel apart geschreven geschiedenis van een fantastisch rijk dat nooit bestaan heeft) en Fantastische ontmoetingen van Paul van Leeuwenkamp (duidingen, interviews en biografieën van Nederlandstalige auteurs in de speculatieve genres).
26 maart
Deze week heb ik twee boeken uitgelezen: Bill, the Galactic Hero van Harry Harrison (hilarische, absurdistische SF. Ik kwam er toevallig op via Harrisons Wikipediapagina, waar ik deze belachelijke titel zag staan en mijn interesse werd gewekt toen ik zag dat het een parodie op Starship Troopers van Heinlein is. Er is ook een soort studentenfilm van gemaakt, deels animatie, deels geacteerd, ook heel raar...) en This Census-taker van China Mieville (soort postapocalyptische horror slipstream of iets dergelijks? Wat er precies allemaal gebeurt en wat dat betekent, is nog een stevige overdenking waard. Mieville is een van die schrijvers die met een paar zinnen al een hele wereld - compleet met historie, achtergrond, diepte en échte mensen - op kan roepen, echt uitzonderlijk).
Inmiddels ben ik begonnen in The Word for World is Forest van Ursula K. Le Guin en als ik niet wist dat zij het geschreven heeft, had ik het na één pagina weggelegd: het personage vanuit wie geschreven wordt, is zó misogyn, racistisch en koloniaal dat het alle nekharen overeind doet springen. Gelukkig komen de onderdrukten al in hoofdstuk 1 op zeer gewelddadige én effectieve manier in opstand, dat dat goed gecompenseerd wordt. Le Guin weet je wel op te stoken in elk geval... Verder nog bezig in Kalpa Imperial van Angélica Gorodischer en Fantastische ontmoetingen van Paul van Leeuwenkamp.
Eind van het eerste kwartaal
Voor het einde van maart heb ik The Word for World is Forest van Ursula K. Le Guin uitgelezen. Als je een keer met alle racistische, xenofobe, foute gedachten van Southern U.S. slavenhouders, Zuid Afrikaanse Apartheidslui, Nazi’s en hedendaagse MAGA-Amerikanen kennis wil maken in een buitenaardse setting, waardoor het allemaal nog scherper en duidelijker wordt, dan is dit het boek voor jou. Le Guin slaat je keihard voor je kop met alles wat extreem rechtse mensen denken en – als ze de kans krijgen – uitvoeren, zoals je nu live kunt volgen in de Verenigde Staten onder Musk en Trump. Heftig, bijna té in your face, maar absoluut hoe autocraten en dictators omgaan met degenen die ze niet als écht menselijk zien. Indringend, misselijkmakend en heel erg goed. Ursula K. Le Guin is één van mijn speculatieve helden.
