Boekenpraat: A Short Stay in Hell

De Boekenpraat

Debbie van der Zande (D) en Martijn Lindeboom (M) in gesprek over A Short Stay in Hell van Steven L. Peck.

D: Deze novelle kwam onder mijn aandacht door een leeservaring van een totale vreemde in een Engelstalige Facebookgroep over de speculatieve genres. De lezer vertelde er zo indringend over dat ik al rap lokale boekhandel Godert Walter mailde dat ik dit boek moest hebben (jazeker, je lokale boekhandel kan elk boek bestellen). Als ik je nu moest vertellen wat me zo aansprak in de beschrijving van die lezer, kan ik het niet terughalen, maar als iets intens weird en bijzonder overkomt, wil ik het meteen lezen. Dus het zal ongetwijfeld iets in die regionen zijn geweest. En weird it sure is!

 

A Short Stay in Hell is een verhaal van honderd bladzijden van de Steven L. Peck, een volledig onbekende auteur, evolutionair bioloog, dichter en schrijver. Peck begeeft zich enigszins in mormoonse kringen, maar hoe hecht hij zelf dit geloof aanhangt is mij niet helemaal duidelijk. Het hoofdpersonage in de novelle is in ieder geval wel een trouwe mormoon. Het boek is uitgegeven bij Strange Violin Editions en ziet er selfpubby uit. 

 

Let op: spoilers ahead!

 

D: Wat dacht jij toen ik dit boek voorstelde voor een Boekenpraat, Martijn?

 

M: Ik las de achterflap en was direct gefascineerd: een overtuigd gelovige die daadwerkelijk na zijn dood wakker wordt en er achter komt dat niet zijn god, maar een totaal andere, obscure religie het hiernamaals bestuurt. Geweldig.

 

D: Het boek begint met een proloog waarin de bizarre huidige situatie van de hoofdpersoon wordt verteld (door hemzelf) en springt dan terug naar het toelatingsgesprek met de demon, die tot schrik van de aanwezigen openbaart dat het enige werkelijke geloof het zoroastrisme is. Elke overledene wordt een passende hel toegewezen (die niet dient als straf, maar voor je groei en wijsheid). Onze man belandt in een hel die is geïnspireerd op Jorge Luis Borges’ korte verhaal The Library of Babel, waarin elk boek precies 410 bladzijden is. Martijn, jij las dat korte verhaal ook. Hoe hangen beiden samen?

 

M: Je zou A Short Stay in Hell kunnen typeren als een extrapolatie van Borges’ verhaal. Bij Borges bestaat de wereld van de hoofdpersoon uit een eindeloos labyrint van zeshoekige kamers waarbij in twee wanden doorgangen naar andere zeshoeken zitten en de rest is overdekt met boekenkasten. Bij Peck is de vormgeving iets anders, maar het principe is hetzelfde. Al die boeken klinkt voor liefhebbers van lezen misschien ideaal, maar er is een zeer stevig nadeel, zowel in The Library of Babel als in A Short Stay in Hell… Wat voelde jij toen je er achter kwam wat er in de boeken staat?

 

D: Ja, dat was een flinke desillusie. Ik dacht nog wel even me snel te laten omdopen tot het zoroastrisme, want een hel met eindeloos veel boeken leek me wel wat. Maar het is nonsens, willekeurige lettercombinaties. Alle mogelijke lettercombinaties. Je leest continu volstrekte gibberish. Je snapt snel wat er hels aan is. 

 

D: Wat vind jij van de opdracht die al deze overledenen in deze hel meekrijgen? 

 

M: Het lijkt zo simpel: vind dat ene boek en je bent vrij. Maar de betekenis daarvan, de intense blijheid van de hellebewoners als ze zelfs maar één compleet woord vinden, het wordt steeds duidelijker hoe ongelofelijk ingewikkeld het gaat worden. Feitelijk is dit boek ook een visualisatie van écht grote, onbevattelijke getallen, net zoals het feit dat je met een kaartspel eigenlijk onmogelijk twee keer dezelfde volgorde kunt krijgen als je schudt. Daarmee is de opdracht dus vrijwel onmogelijk en erg wreed. Ook de titel is daarmee eigenlijk nogal gemeen.

 

D: Ik moest denken aan zo’n experiment of grap, waarbij er vanuit gegaan wordt dat als je chimpansees eindeloos boeken laat schrijven, er op den duur een Shakespeare uit komt. Even gegoogeld, het heet de ‘Infinite Monkey Theorem’. Deze hel zit vol met wat er uitkomt als je een groep apen eindeloos laat rammen op de toetsen van een schrijfmachine. Misschien is die berekening wel in dit verhaal gebruikt. (link: https://en.wikipedia.org/wiki/Infinite_monkey_theorem)

 

D: Het is een heel bijzondere omgeving, met een slaapzaal vol bedden die zichzelf elke dag opmaken, een kiosk waar je alles kan bestellen wat je wil eten of drinken (maar ook alleen eetbare dingen) en rijen en rijen vol boeken, op eindeloze verdiepingen. We ontdekken deze omgeving samen met onze hoofdpersoon. Wat vind jij bijzonder aan deze setting?

 

M: In het begin lijkt het allemaal vrij verdraagbaar als hel, maar Peck weet door allemaal verschillende exploraties van de werking van de bibliotheek de angstaanjagendheid steeds verder op te bouwen en uit te breiden. Ik gebruik dit boek inmiddels - samen met World War Z van Max Brooks - als een voorbeeld van een tot in alle uitersten uitgevoerde extrapolatie van een speculatief idee. Welk aspect vond jij het meest tot de verbeelding spreken?

 

D: De dagelijkse reset. Alles is opgeruimd, aangevuld, schoongemaakt. Iedereen is in slaap gevallen (want dat gaat ook automatisch) en iedereen die de dag ervoor dood ging, leeft weer. Dit is eigenlijk de enige manipulatie ‘van buiten’ die ze nog beleven (buiten de kiosks die werken als een soort replicator van Star Trek die ook allerhande voeding kan maken uit het niets. Het is ook een van de elementen die de enorme eentonigheid voortstuwen. Je kan niets anders inrichten, anders maken, het is de volgende dag weer als nieuw. Tenzij je het vast hebt. 

 

M: Doordat hij in een hel van een andere religie (de enige echte volgens de demon die hem daarheen heeft gestuurd) terecht is gekomen, gaat hij twijfelen aan zijn eigen geloof. Hoe vind je dat uitpakken?

D: Geloof maakt volgens mij helemaal niets meer uit. De atheïsten staan ook even te kijken. In deze hel worden eigen religies gemaakt, eigen levenswijzen en filosofieën. Uiteindelijk blijkt het eigenlijk helemaal niet uit te maken in wie je gelooft, je belandt toch ergens waar je zelf geen invloed op hebt.  

 

M: Er zitten een paar heel aparte details in, die eerst niet opvallen, dan beginnen te schuren en uiteindelijk op de een of andere manier aan de orde worden gesteld. Wat vond je bijvoorbeeld van de ontdekking dat in deze hel alleen maar witte, Engels sprekende mensen voorkomen?

 

D: Dat gaf me een heel onaangenaam gevoel en ik kan niet heel goed de boodschap eruit halen die de auteur ermee heeft willen voortbrengen. Het is wel een heel bewuste keuze, want het wordt meerdere keren genoemd. Misschien is het simpelweg nog een methode om de eentonigheid zo saai en doods mogelijk te maken. Je kan geen andere talen leren, je kan geen andere culturen leren kennen, je kan geen anders uitziende mensen tegenkomen, iedereen is wit, jong, Engels. Het kan simpelweg niet saaier en eentoniger worden dan dit. 

 

M: Ik vond de opbouw heel goed en slim gedaan. Op een gegeven moment denk je dat de meeste mogelijkheden van de bibliohel wel uitgeprobeerd en onderzocht zijn, maar dan springt de hoofdpersoon over de balustrade en valt langs vele verdiepingen naar beneden en openen zich nog veel meer vergezichten. 

 

D: Het vallen vond ik een van de sterkste punten van het verhaal. Ze slapen tijdens de val, ze sterven tijdens de val, ze hebben seks tijdens de val. Ze zien van alles tijdens de val of verdiepingen lang helemaal niets. En dan helemaal de manier om de val te beëindigen, bruut zeg. 

 

M: Heb je uit deze bizarre setting en de ontdekkingsreis van de hoofdpersoon een bedoeling, boodschap of les kunnen destilleren?

D: Ik heb er zelf uitgehaald dat eentonigheid de hel is. Ook al ben je goed verzorgd, goed gevoed, hoef je niet te werken, kan je zuipen wat je wil zonder kater, zijn er geen zorgen om geld en gezondheid, het is nog steeds een hel als het eonen lang hetzelfde is. 

 

M: Ik vond het een enorm bijzondere leeservaring, heel slim uitgewerkt, met allemaal subtiele en minder subtiele boodschappen en een bruut opgebouwd gevoel van schaal en impact. Dat is echt de hel… Vijf sterren!

 

D: Idem, het was een verhaal zoals je ze niet vaak voorgeschoteld krijgt. Een dun boekje maar, je blijft er langer over nadenken dan dat het je tijd kostte om het te lezen.