Hoe verteer je klimaatverandering?
"Climate Change looks to be here to stay. At the moment of writing this description, the European climate service Copernicus recorded the warmest month ever for nine months in a row. We hear the warnings and know what we have to do to reduce our CO2 emissions, but what if human nature takes over and we are left with no other options than to harness climate change?
Martijn Lindeboom likes to work together with scientists and researchers when he writes his stories. That has resulted in a number of books about archaeological finds, where he wrote fictional histories to go with the scientific articles. More recently he has combined scientific research in climate change and the protein transition with science fiction stories in two anthologies, titled Grontopia and Verteerbaar (Digestible).
During his lecture Martijn will talk about dealing with climate change by looking at current science, while also offering insights from science fiction works like The Ministry for the Future by Kim Stanley Robinson, Hummingbird/Salamander and Borne by Jeff VanderMeer, the MaddAddam-trilogy by Margaret Atwood and classics like The Parable of the Sower by Octavia Butler and The Sheep Look Up by John Brunner. Come and get practical tips to use in your advantage, like making cheese from CO2 and oxygen, so our farm animals can retire. Here you get offered new perspectives through stories, to digest Climate Change in our future."
Mijn lezing was de eerste activiteit na de officiële opening van Erasmuscon op vrijdagochtend, dus ik verwachtte niet heel veel mensen, maar het was toch gezellig druk.
De lezing ging deels over de realiteit van klimaatverandering en vooral hoe daarmee wordt omgesprongen in sciencefictionverhalen. De centrale vraag was of er lessen kunnen worden getrokken uit fictie.
Klimaatverandering wordt steeds meer een onderdeel van de literaire toolkit, al was het maar omdat de veranderingen zich voor onze ogen voltrekken. Hier schreef ik eerder een uitgebreid artikel over: Klimaatfictie, eindelijk in opkomst?
Maar lang voordat de reguliere fictie zich aan klimaatverandering waagde, was het al een prominent en belangrijk onderwerp in de sciencefiction.
Er is me een aantal verschillende toepassingen van klimaatverandering in sciencefiction opgevallen, die ik hieronder zal opsommen, met enkele voorbeelden.
Klimaatverandering als decor of achtergrond voor het verhaal
In dit soort verhalen is klimaatverandering in allerlei vormen aanwezig: van stijgende zeespiegel tot superstormen en bosbranden, maar het is niet de kern van het verhaal en ook niet de drijvende kracht voor de personages en plot. Toch is het een opvallend en vaak heftig element van de wereldbouw.
- Doemwereld (The Sheep Look Up) van John Brunner (vervuiling, zure regen, rampen)
- Borne door Jeff VanderMeer (hitte, vervuiling, post apocalyptische stad)
- MaddAddam-trilogie door Margaret Atwood (stijgende zeespiegel, warmte, zoönose)
- De zaaier (Parable of the Sower)/ Parable of the Talents door Octavia Butler (hitte, natuurbranden, economische crisis, wetteloosheid)
- Groot wild (te lezen via de link) door Martijn Lindeboom (verdwijnende natuur, biodiversiteit, zonne-energie, elektrisch transport)
Klimaatverandering als onderdeel van het verhaal
Andere verhalen maken klimaatverandering onderdeel van de plot en verwerken het als belangrijk onderdeel in het verhaal, de wereldbouw en de personages.
- Hummingbird/Salamander door Jeff VanderMeer (uitsterven van soorten, complottheorieën en echte complotten)
- New York 2140 door Kim Stanley Robinson (stijgende zeespiegel)
- Een Amerikaanse oorlog (American War) door Omar El Akkad (hitte, stijgende zeespiegel, burgeroorlog)
- The Windup Girl door Paolo Baccigalupi (stijgende zeespiegel, uitputting van bronnen, genetisch gemanipuleerde gewassen)
- River of Gods door Ian McDonald (hitte, watertekort, dreigende burgeroorlog)
- Het land van de vrijheid (te lezen via de link) door Martijn Lindeboom (effecten van het negeren van klimaatverandering, stijgende zeespiegel, hitte, conflict)
Verhalen over het bestrijden van klimaatverandering
- Termination Shock door Neal Stephenson (hitte, superstormen, verwilderde beesten - wilde zwijnen en alligators - geo-engineering)
- The Ministry for the Future door Kim Stanley Robinson (alles)
- Grontopiadoor Martijn Lindeboom e.a. (verminderen van populatie, aarde verlaten, natuuremancipatie door technologie)
- Verteerbaar door Martijn Lindeboom e.a. (voedsel uit de lucht, go vegan: geen bioindustrie meer, herverdeling van land, afschaffen vervoer)
Verhalen die voorbij klimaatverandering kijken
Er zijn ook verhalen die gaan over werelden en samenlevingen die klimaatverandering achter zich laten, door het radicaal anders te doen.
- Emigreren naar een andere planeet: Red/ Green/ Blue Mars door Kim Stanley Robinson. Maar dat kan ook heel erg misgaan: Aurora by Kim Stanley Robinson (en misschien Parable of the Trickster door Octavia Butler, als ze die had kunnen afschrijven)
- Planeten helemaal verlaten: The Culture-serie door Iain M. Banks (b.v. The Player of Games)
- Het fysieke helemaal verlaten: Accelerando door Charles Stross, of The Quantum Thief door Hannu Rajaniemi
Natuurlijk zijn er veel, veel meer boeken en verhalen in al die categorieën (en waarschijnlijk ook nog andere categorieën), maar dit zijn een paar voorbeelden die mij zijn bijgebleven.
Op de website van Erasmuscon staat een Engelstalige versie van deze lijst.
