Boekenpraat: The Annual Migration of Clouds
Debbie van der Zande en Martijn Lindeboom lazen The Annual Migration of Clouds van Premee Mohamed, de eerste novelle in de gelijknamige novellenreeks. Premee Mohamed is een Indo-Caraibische wetenschapper en schrijver. Ze woont in Canada.
Sinds haar debuut in 2020 heeft ze maar liefst twee trilogieën gepubliceerd, twee romans, twee verhalenbundels en drie novelles. Vanaf haar debuut is ze ook meermaals genomineerd voor grote prijzen en ze won de Ignyte, Aurora, World Fantasy en Nebula. Wij ontdekten haar naam in shortlists en werden nieuwsgierig.
De Boekenpraat
Debbie van der Zande (D) en Martijn Lindeboom (M) in gesprek over The Annual Migration of Clouds van Premee Mohamed
De wereldbouw
D: Wat zo fascinerend is aan dit boek, maar wat veel lezers volgens mij helemaal niet zo kunnen waarderen, is dat je niets uitgelegd krijgt. Er zijn geen infodumps, wereldbouwschetsen, geschiedenissen, achtergronden of as-you-know-Bobs waar je je informatie uit kunt halen. Je zwemt als lezer best even in het diepe, tot je begrijpt hoe deze post-apocalyptische wereld in elkaar steekt. Wat vond jij van die aanpak van Mohamed?
M: Dit is de manier van de wereld laten zien waar ik het meeste van houd. Niks uitleggen: beleven! Waarom zou een personage dat in die realiteit leeft iets hoeven uit te leggen? Alles om haar heen is zoals het is - hoe spijtig, lelijk, angstaanjagend of ook mooi ook - en ze vertelt dus alleen over de dingen waar zíj mee bezig is. Dat zijn vaak details die klein lijken, maar heel veel impact hebben, waardoor de wereld veel diepte krijgt, zelfs zonder uitleg.
Wat denk jij, zouden lezers door het ontbreken van uitleg afhaken?
D: Ja, dat denk ik zeker. Er zijn lezers die gewoon een verhaal voorgeschoteld willen krijgen, van kop tot kont, liefst met een afgerond einde. En die komen in dit boek wellicht niet aan hun trekken. Er wordt heel veel in het midden gelaten, wellicht voor latere uitleg of puur voor interpretatie van de lezer. Niet elke lezer wil graag zelf ook aan het werk gezet worden. Ik vind het, net als jij, wel heel erg tof, mits goed gedaan. Gisteren keken we de eerste twee afleveringen van Silo en daar zat zo’n zelfde stukje wereldbouw in. Niets werd uitgelegd, maar je snapt wel heel goed waarom de mensen in de silo niet kunnen zwemmen en helemaal niet weten dat zwemmen een ding is. Ze hebben simpelweg nooit een hoeveelheid water bij elkaar gezien waarin je zou kúnnen zwemmen (of verzuipen). Dat was puur gedaan met show, echt heel sterk.
Schrijfstijl
M: Mohamed heeft gekozen voor een heldere, niet bijzonder uitgesproken stijl, met één hoofdpersoon die aan het woord is. Daarbij is ze heel precies in het neerzetten van allerlei details, waardoor de wereld onmiddellijk gaat leven. Dat vind ik - net als het ontbreken van uitleg - een manier van schrijven die heel effectief is voor dit verhaal.
D: Ik vind het boek erg goed geschreven, maar zou niet eens goed kunnen vertellen waarom. Mohameds schrijfstijl staat in dienst van het verhaal en wordt ‘onzichtbaar’. Daarmee is het niet onbelangrijk. Integendeel, het is zo soepel dat het niet opvalt. Mooi!
De apocalypse
D: Reid en haar ‘dorpsgenoten’ leven in een vrij rottige wereld. Wat er gebeurd is, is al generaties geleden gebeurd. Er is geen actieve herinnering aan de apocalyptische gebeurtenissen die de moderne wereld deden struikelen. Alleen de alleroudsten weten nog hoe het was om een film te zien of elektrisch licht te hebben. Wij krijgen als lezers ook niet echt te weten wat de apocalypse precies was, alleen dat het geleidelijk ging. Was het klimaat, (kern)oorlog, een grote natuurramp, alles bij elkaar, iets anders? Ik heb geen idee.
M: We krijgen hier en daar wel wat aanwijzingen en - spoiler alert: ik heb deel 2 ook al gelezen - op den duur wordt het wel wat duidelijker, maar het voelt een beetje als een ineenstorting door inactie. Men wilde op zich wel dat de wereld niet zou vergaan, maar om er nou écht wat aan te gaan doen? Nee, dat was te veel gevraagd. Tot het te laat was en ze alleen nog uit konden stellen. Angstaanjagend realistisch dus, want we gaan geleidelijk steeds meer die kant op in onze eigen wereld …
De samenleving
M: Mohamed laat mooi zien hoe een nieuwe generatie tegen het ineenstorten aankijkt, vanuit de nieuw ontstane samenleving. Ook in de nieuwe wereld zijn relaties nog steeds heel belangrijk - met haar moeder, haar vriend Henryk, de buren en de rest van de bewoners van het kamp - alleen hebben ze geen elektriciteit, gegarandeerde voedselvoorziening en al die andere luxe waar wij aan gewend zijn. Ze overleven door goed te plannen, samen te werken en innovatieve manieren te vinden om er het beste van te maken. Zo zijn Reid en haar moeder gespecialiseerd in het spinnen van draad uit oud plastic, dat overal te vinden is. Vind jij de samenleving in dit verhaal overtuigend?
D: Ja, juist enorm. Ik denk dat er niets romantisch aan is, niets succesvols, niets moois en niets sterks. Dit is wat overleven zonder middelen is. Al je energie en tijd gaat zitten in het regelen van voedsel, of dat nou via ruilen, jagen, verbouwen of vinden is. Al je gereedschap en wapens worden bot, alles gaat stuk en je zal het niet (goed) kunnen repareren. Zo snel ben je terug in de oertijd en ben je amper meer dan een holbewoner. Je doet wat je kan en je komt er nooit bovenop, je komt nooit een stap vooruit. Dat is ook waarom voor Reid de uitnodigingsbrief die ze ontvangt zo waardevol is. Dat is wél een stap vooruit.
Cad
D: Reid is besmet, net als vele anderen in haar kamp, met een soort parasiet, Cad. Zij kreeg het met haar geboorte al van haar moeder. Het toont in eerste instantie als gekleurde slingers door je vingernagels, maar met de tijd gaat het je steeds meer bezitten. De parasiet wil het gastlichaam zo lang mogelijk gezond houden, dus het houdt je veilig, maar ook in situaties waarin je dat niet wilt. Het is mooi gedaan hoe Cad ontzettend erg en akelig is, maar ook in feite een bijrol speelt naast de overweldigend zware omstandigheden van leven zonder moderne voorzieningen.
M: Bijzonder sterk vond ik de passage (vrij in het begin) waarin Reid haar Cad inderdaad een parasiet noemt en dat ze een acute pijnaanval krijgt. Alsof de Cad haar hoorde en daar niet van gediend was en dus alsof het zou kunnen communiceren, maar Reid weet niet zeker of dat echt zo is. Fascinerende en goede wereldbouw, terwijl het speculatie van het personage blijft.
De uitnodiging
D: Reid krijgt de kans om naar een ‘dome’ te gaan voor studie. Dat is een uitnodiging die maar een enkeling krijgt, dus ze voelt zich uitverkoren. Maar ze wil haar eveneens zieke moeder ook niet alleen achterlaten. Deze spagaat waar ze in zit, is in feite de rode draad van het boek.
M: Aanvankelijk verwachtte ik steeds dat Reid elk moment kon beslissen te vertrekken, maar zoals je zegt: de spagaat is de rode draad. Eerst voelde dat wat onaf, maar inmiddels weet ik dat het een uitstekende manier van het verhaal vertellen is, zeker omdat er nog twee delen volgen. Ook vond ik het heel mooi dat - ondanks dat de Cad haar probeert te manipuleren - ze toch voor zichzelf opkomt en gevaar durft op te zoeken om een betere toekomst voor haar en haar moeder te verzekeren.
Het speculatieve
D: Het boek is niet heel zwaar speculatief. Is het sociale fictie? Het is post-apocalyptisch, dystopisch, er is de parasiet en er is die mysterieuze gebeurtenis die dit alles heeft veroorzaakt. Maar die had, voor zover ik denk, een menselijke oorzaak. We hebben net zelf in Europa een enorme stroomstoring gehad (Spanje en Portugal) die mogelijk de grote weerverschillen in het land als oorzaak had. Ik vind het eigenlijk helemaal niet zo vergezocht dat zoiets kan gebeuren in onze wereld en zelfs tijdens onze levens nog.
M: Eens, helaas, de geschetste apocalyps zijn we misschien al aan het meemaken. Mohamed heeft een opleiding in Environmental Sciences (wat Reid ook wil gaan studeren in de dome) en ik denk dat dat haar in staat stelt om de verwoeste wereld zo levensecht te beschrijven, compleet met allemaal kleine, overtuigende details waar je zonder zo’n achtergrond misschien niet aan zou denken.
De brief van de dome en hun technologie is wel wat speculatiever, maar dat speelt in dit deel nog niet zo’n grote rol.
Roman in drie novelles?
M: Zoals gezegd heb ik ook deel twee (We Speak Through the Mountain) al gelezen en ik kijk erg uit naar deel drie (The First Thousand Trees). Anders dan bijvoorbeeld The Murderbot Diaries van Martha Wells, de Tensorate-serie van Neon Yang, of de Singing Hills Cycle van Nghi Vo, voelt dit drieluik minder als een novelle-serie en meer als een roman-in-drie-novelles. Natuurlijk weten we dat pas zeker als deel drie uitkomt, maar ik vind dat wel een interessante gedachte: als je grote verhaal zich op verschillende locaties afspeelt, waarom er dan niet drie novelles van maken?
D: Ik ben ook wel fan van novelles tegenwoordig. Net als korte verhalen zijn ze niet een standaard onderdeel van een leeswereld in Nederland, maar in het Engelstalige speculatieve is de novelle hartstochtelijk omarmd.
Conclusie
M: Ik vind het een sterk geschreven, overtuigend verhaal, met mooie personages, een akelige, maar interessante wereld en met een plot waardoor ik uitkijk naar meer … en dat heb ik lang niet bij alle eerste delen die ik lees. Ik geef het vier sterren en ik raad het lezers die houden van een verhaal in mooie stijl, waar je een beetje voor moet werken, van harte aan.
D: Ik vind het een heel sympathieke vertelstem, prachtige verhaalvertelling. Ik ben blij dat we deze auteur ontdekt hebben en dat ik precies genoeg zelfbeheersing heb gehad om meteen vier boeken van haar te bestellen, dus we hebben nog aardig wat te gaan.
Wat vind jij?
Wil je reageren of meepraten? Dat kan op Debbie's Hebban Spot Hongerige Honingbij.
